کتان گیاهی است که از قدیمالایام شناخته شده و در درمان و تغذيه به کار میرفته است. حتی پرورش آن در مصر در حدود پنج قرن قبل از میلاد مسیح معمول بوده است. از دانههای کتان در اثر فشار و بدون حرارت دادن روغنی به دست میآید که به روغن کتان معروف است. تخم کتان (Flax Seed) در قرنهای متوالی در طب سنتی به عنوان دارو استفاده میشده است. روغن تخم کتان نیز از محصولات همین ماده خوراکی است و حاوی بخشی از خواص و فواید تخم کتان میباشد.
ترکیبات تخم کتان:
- حاوی انواع ویتامینها و مواد معدنی از جمله ویتامین E، ویتامینهای گروه B، منیزیم، منگنز و فسفر میباشد.
- دارای دو نوع فیبر محلول و نامحلول میباشد.
- دارای چندین نوع آنتی اکسیدان قوی از جمله لیگنان است.
- حاوی اسیدهای چرب امگا-3 به نام آلفا لیونیک اسید (a L a) بوده است و از این رو ضدالتهاب میباشد. همچنین دارای اسیدهای چرب امگا 6 نیز میباشد.
برخی خواص تخم کتان:
1- موثر در درمان کیست تخمدان، لاغرکننده، ضدسرطان و ملین:
تخم كتان به علت اينكه سرشار از ویتامین E است در موارد فوق موثر بوده و بدين منظور براي مصرف باید پودر شود. مخلوط کنجد با بذر کتان باعث تقویت قوء باء و ازدیاد منی میشود.
2- پیشگیری از پوکی استخوان:
تخم کتان به علت داشتن اسیدهای چرب امگا 3، از تحلیل رفتن بافت استخوان و پوکی استخوان جلوگیری میکند.
3- کاهش فشارخون و جلوگیری از بیماریهای قلبی:
امگا 3 موجود در دانههای کتان از طریق مکانیسمهایی مانند اقدامات ضدالتهابی و تنظیم نمودن ضربان قلب به بهبود سیستم قلبی و عروقی کمک میکند. یکی از بهترین خواص تخم کتان کاهش فشارخون است. دانههای کتان از لخت شدن و گرفتگی شریانها جلوگیری میکند. همچنین امگا 3 نقش بسزایی در تنظیم ریتم قلب دارد.
4- پیشگیری از دیابت:
تحقیقات نشان داده است که مصرف روزانه تخم کتان به دلیل دارا بودن لیکنان به میزان متوسطی سبب بهبود قند خون و باعث پيشگيري از ديابت میشود.
5- کاهش کلسترول:
وجود امگا 3 برای تنظیم کلسترول خون لازم است که کلسترول خوب خون را افزایش داده است و حالت ارتجاعی رگها را بالا میبرد. دانه کتان یکی از مفیدترین منابع امگا 3 به شمار میرود. مصرف تخم کتان موجب کاهش سطح کلسترول یا چربی بد (LDL) در خون میشود. محققان معتقدند گنجاندن دانه کتان در برنامه غذایی روزانه افراد بزرگسال میتواند شانس ابتلا به گرفتگی عروق یا آرترواسکلروز را در آنها 75% کاهش میدهد.
6- درمان یبوست:
دانه کتان سرشار از فیبرهای محلول و نامحلول است و به همین علت یک ماده ملین میباشد و دفع را راحت میکند. بدین منظور یک قاشق چایخوری دانه کتان را به مدت یک شب در یک لیوان آب خیس کرده و فردای آن روز آب را به همراه دانهها میل کنید.
7- پیشگیری از گر گرفتگی زنان:
تخم کتان حاوی اسیدهای چرب امگا 3 گیاهی (مفید برای پوست) و فیتواستروژن است. یکی از بهترین مواد غذایی مورد نیاز زنان است. تخم کتان سرشار از لیکنانهای گیاهی است و به همین دلیل میتواند سوخت و ساز و استفاده از استروژن را کنترل کند. به این ترتیب علائم یائسگی مانند گر گرفتگی تعریق و خشکی واژن را کاهش میدهد. به این منظور میتوانید تخم کتان آسیاب شده را به غذاها و ماست و انواع سالاد اضافه و میل کنید.
موارد منع مصرف تخم کتان:
- زنان باردار و شیرده، مبتلا به اندومتریوز، تخم پلی کیستیک و فیبرویید
- افرادی که روده التهابی و تحریک پذیر دارند.
- مردانی که در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات میباشند.
چند پیشنهاد در مصرف تخم کتان:
- هنگام خوردن صبحانه آن را به شیر خود اضافه نماید.
- به هنگام صرف ناهار دانههای تخم کتان را به سالاد خود اضافه نمایید.
- آن را با آب میوه یا دوغ انواع آب گوشت مخلوط کرده و میل کنید.
- آن را به انواع سالاد، سوپها و یا ماست اضافه کرده و میل کنید.
- پودر آن را با گوشت چرخ کرده اضافه کرده و سپس با آن کوفته و کباب درست کنید.