سینوسها و وظایف آنها
سینوسها حفرههایی هستند که درون استخوانهای صورت و اطراف حفره بینی جای گرفتهاند و هر یک از آنها توسط مجرایی به بینی راه پیدا میکنند. سطح پوشاننده این حفرات به طور طبیعی ترشحات شفافی دارند که این ترشحات وارد بینی میشوند.
- از نگاه طب جدید: مهمترین وظیفه سینوسها تصفیه، گرم و مرطوب کردن هوای ورودی به ریهها میباشد و در ضمن سبب کمتر شدن وزن استخوانهای جمجمه میشود.
- از نگاه طب سنتی: عمل اصلی سینوسها، تخلیه رطوبت اضافه و مواد دفعی ناحیه سر و گردن (مغز، بینی، گوشها، چشمها و …) است.
عملکرد سینوسها نسبت به ناحیه سر و گردن مانند عملکرد رودهها به کل بدن میباشد. همان گونه که اختلال عملکرد رودهها کل بدن را تحت تاثیر قرار میدهد، اختلال عملکرد سینوسهای صورت هم میتواند باعث مشکلات عملکرد در مغز، گوشها، چشمها، بینی و … شود. این دیدگاه نسبت به دیدگاه طب جدید بسیار کاملتر است. از سویی ما را در درک بهتر عملکرد سینوسها یاری میکند و از جهتی اهمیت پیشگیری و درمان صحیح سینوزیت را یادآوری میکند.
—
تعریف سینوزیت
التهاب یا عفونت مخاط سینوس به علت تهاجم عوامل بیماریزا نظیر ویروسها یا باکتریها را سینوزیت مینامند. عفونت داخلی حفره سینوس ممکن است در حد التهاب مخاطی باقی بماند و یا منجر به تشکیل چرک و تجمع ترشحات و یا حتی تشکیل آبسه شود. سینوزیت به دو گونه است: یکی سینوزیت حاد که به دنبال بیماریهای عفونی مثل سرماخوردگی ایجاد میشود و دیگری سینوزیت مزمن که به نظر میرسد در صد زیادی از افراد از آن رنج میبرند.
علائم سینوزیت حاد
- خروج ترشحات غلیظ سبز یا زرد رنگ از بینی به پشت حلق
- گرفتگی بینی و سختی تنفس از بینی که در کودکان شایعتر است.
- درد، حساسیت، تورم و احساس پری در اطراف چشمها، گونهها یا پیشانی
- سرفه که ممکن است شبها بدتر شود. (در کودکان شایعتر است.)
- کاهش حس بویایی و چشایی
- گاهی تب، سر درد، گلو درد، خستگی و بیحالی، بوی بد دهان و …
علائم سینوزیت مزمن
اگر عفونت سینوسها بیش از 8 هفته یا 2 ماه طول بکشد، به آن سینوزیت مزمن گفته میشود.
مهمترین علامت سینوزیت مزمن:
- ترشح چرکی از بینی یا پشت حلق میباشد که در اکثر بیماران دیده میشود.
- ممکن است قوه بویایی کاهش یابد.
- بیماران با سینوزیت مزمن بیشتر از احساس سنگینی در سر و صورت خود به ویژه در زمان خم شدن (حالت رکوع یا سجده) شکایت دارند تا احساس سر درد واقعی.
عوامل ایجاد و تشدید کننده سینوزیت
در صورتی که ترشحات مخاطی در سینوسها افزایش یا کاهش غیرطبیعی پیدا کنند یا مجرای خروجی آنها مسدود گردد، ممکن است این عوامل زمینه ساز ایجاد سینوزیت در فرد خواهد شد.
الف) عوامل مسدود کننده سینوسها یا تخریب کننده مخاط آنها:
- کشیدن سیگار: کشیدن سیگار زمینه را برای تخریب مخاط سینوسها را فراهم کرده که خود زمینهساز سینوزیت میشود.
- دود سیگار یا آلودگی هوا: ثابت شده است کسی که در معرض دود سیگار است به مانند فرد سیگاری از اثرات زیان بار آن آسیب خواهد دید. آلودگی هوا هم در افزایش ترشحات و تخریب مخاط سینوسها اثر مشابه سیگار دارد.
- استفاده زیاد از انواع خوشبو کنندههای صنعتی: ضد عفونی کنندهها و … باعث آسیب به مخاط سینوسها شده زمینه ابطلاع به سینوزیت مزمن فراهم میآورد.
- استفاده طولانی از قطرههای ضد احتقان بینی: این داروها که باعث باز شدن بینی میشود در استفاده طولانی مدت باعث آسیب به مخاط سینوسها شده و ابتلا به سینوزیت را سبب میشود.
- مصرف مشروبات الکلی: مشروبات الکلی باعث تخریب سلولهای مخاط سینوسها و نقص در عملکرد مژکهای آنها میشود.
ب) عوامل افزایشدهنده ترشحات مخاطی:
- سرماخوردگی مکرر: سرماخوردگی مکرر اغلب یا به علت سینوزیت است یا باعث آن، به هر دلیل سرماخوردگی زیاد اتفاق بیفتد باعث ایجاد سینوزیت میشود.
- قرار گرفتن در معرض وزش شدید باد (موتور سواری و …): وزش باد مستقیم به صورت حتی اگر باد گرم باشد، در طولانی مدت باعث التهاب و افزایش ترشحات سینوسها میشود.
- قرار گرفتن زیاد در معرض باد کولر: باد کولرهای آبی که دارای طبیعتی سرد و تر میباشد و همچنین باد کولرهای گازی که دارای طبیعتی سرد و خشک میباشد. هر دو میتوانند در طولانی مدت زمینه افزایش ترشحات سینوسها و به دنبال آن سینوزیت را فراهم میآورند.
- خوردنیهای بسیار سرد و تگری: نوشیدنیهای بسیار سرد باعث افزایش بلغم (رطوبت و سردی) ناحیه سر و صورت میشوند که در صورت تکرار میتواند باعث بروز سینوزیت شود.
- رهنه بودن سر: پوشاندن سر که در احادیث شریف معصومین (ع) هم مورد تاکید فراوان قرار گرفته است، آثار بهداشتی مهمی دارد که یکی از آنها حفظ حرارت سر و کاهش خطر ابتلا به سینوزیت است. این مسئله به ویژه پس از خروج از حمام بسیار اهمیت پیدا میکند. عدم خشک کردن موهای سر بعد از حمام و خوابیدن با موهای نمناک یکی دیگر از علل شایع عود سینوزیت به ویژه در خانمها میباشد.