انواع دم‌نوش‌های گیاهی مورد تأیید ائمـه معصومین (ع) و حکمـای بـزرگ ایـران همچون بوعلی سینا، محمدزکریای رازی، سیداسماعیل جرجانی و حکیم مؤمن و … که منافعی برای آنها برشمرده شده، به شرح زیر می‌باشد. به جز موارد یاد شده که مفید می‌باشند، در خصوص چای سیاه و قهوه نیز توضیحاتی ارائه شده تا مصرف آنها با آگاهی بیشتر صورت پذیرد.
توصيه‌ها در خصوص مصرف دمنوشها:
- برای دم کردنی دم‌نوش‌های گیاهی بهتراست از قوری‌های چینی یا شیشه‌ای استفاده شده و از به كار بردن قوری‌های فلزی خودداری گردد.
- براي دم نمودن بخش‌های لطيف گياه مثل گلبرگ و برگ، قوری را روی حرارت غیرمستقیم يعني روي کتری یا سماور قرار دهید، اما براي بخش‌های قوی‌تر گياه مثل بذر يا ريشه و يا ساقه‌های قطور، می‌توانيم از حرارت مستقيم استفاده نماييم.
- برای دم کشیدن اكثر گياهان دارویی، 15 دقیقه کافی است؛ اما هر چه بیشتر دم بکشد بهتر است.
- دمنوشها را صاف نموده و میل نمائید.
- دم کشیده و صاف شده گياهان دارویی تا چند روز قابل مصرف است.
- هیچ وقت فراموش نکنید که مصرف یک نوع دم‌نوش گیاهی به طور مداوم باعث بروز عوارض زیادی می‌شود. از این رو پیشنهاد می‌شود در طول هفته از دم‌نوش‌های گیاهی مختلفی که برای شما مفید هستند استفاده نماييد تا دچار عوارض ناشی از مصرف زیاد آن نشوید. به طور مثال:
- نوشيدن چای معمولی به طور مداوم باعث خشکی روده معده، خشکی سر و سرد شدن مغز، بیماری‌های کبدی، استسقاء، گرفتگی عضلات و کمبود آهن می‌شود.
- نوشيدن قهوه به طور مداوم باعث اعتیاد به کافئین، نا آرامی، سر درد، بیماری‌های کبدی می‌شود.
- نوشيدن گل گاوزبان به‌طور مداوم باعث تپش قلب، کم شدن سوی چشم می‌شود.
دم‌نوش بادرنجبویه (طبیعت بسیار گرم):
طرز تهیه:
یک قاشق غذاخوری بادرنجبويه + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
در بعضی مزاج‌ها بالا برنده فشارخون
- مقوی قلب و اعصاب
- خون‌ساز، تقویت‌کننده سلول‌های مغزی و بازکننده انسداد عروق مغزی
- خواب‌آور و آرام‌بخش، ضد اضطراب و افسردگی، مفرح و موثر در درمان کابوس‌های سوداوی
- رفع بوی بد دهان
- موثر در درمان غش و سکسکه
- موثر در تحلیل سودا و درمان امراض بلغمی و بیماری‌های کلیه
لازم به ذكر است اين گیاه از گياهان مورد علاقه حضرت علی (ع) بوده است.
دم‌نوش دارچین (طبیعت گرم و خشک):
طرز تهیه:
چند قلم دارچین + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- محرک اعصاب، ضد وسواس و جنون
- مؤثر در درمان ناراحتی‌های گوارشی و تقویت کبد و معده
- مؤثر در درمان دیابت
- کمک به بهبود دردهای استخوانی و سردی بدن
- مفرح و تقویت قوای جنسی
دم‌نوش زنجبیل (طبیعت گرم و خشک):
طرز تهیه:
یک قاشق چای‌خوری زنجبیل کوبیده + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- بالا برنده فشارخون و خون‌ساز
- ضدضعف اعصاب و تقویت حافظه
- ضد درد مفاصل
- تقویت قوه باه (قوه جنسی)
- مقوی معده و ضد سم غذایی
دم‌نوش دارچین و زنجبیل:
طرز تهیه:
چوب دارچین خرد شده یک قاشق غذاخوری + زنجبیل به اندازه یک بندانگشت یا یک قاشق چای‌خوری پودر آن + 3 لیوان آب جوش. همه مواد 30 دقیقه روی حرارت ملایم دم بکشد. در زمان مصرف بهتر است با کمی عسل شیرین شود.
خواص:
- این نوشیدنی در تسکین دردهای دوران پریود خانم‌ها بسیار مفید است.
دم‌نوش اسطخودوس (طبیعت گرم و خشک):
خواص:
- آرام‌بخش اعصاب، تقویت‌کننده سلول‌های مغزی، مقوی ذهن، مفرح، ضد میگـرن و موثر در بهبود سردرد و سرگیجه به دنبال ضربه
- ضد زکام و آسم و برونشیت، موثر در درمان بیماری‌های سینه و سرفه
- ضد اگزما، مؤثر در درمان روماتسیم
- تقویت بدن، قلب، احشا و قوای ظاهری و باطنی بدن، بازکننده گرفتگی‌های عروقی
- مسهل بلغم و سودا به خصوص سودای مغزی
- کمک به درمان بیماری‌های کبد و طحال و مجاری ادراری
- مضر برای گرم مزاجان مضر
دم‌نوش آویشن (طبیعت معتدل):
طرز تهیه:
یک قاشق غذاخوری آویشن + دو لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- رفع کولیت‌های مزمن، مدر (ادرارآور)، مقوی جهاز هاضمه (گوارش)، اشتهـا آور، لطیف‌کننده غذاهای غلیظ
- ضد انگل و رطوبت بدن، ضد صفرا
- مؤثر در درمان زکام، سرفه و آسم، خوردن آن با آب انجیر جهت سرفه و تنگی نفس
- کاهش دهنده غلظت خون، تقویت بینایی و مقوی چشم
- باز کننده انسداد، تحلیل برنده بادها و بلغم، جاری کننده حیض بوده، موجب تنقیه ریه و معده و کبد و روده‌ها از رطوبت بلغم و مانع صعود بخار به مغز
- کمک به بهبودی درد کمر و مفاصل سرد و بیماری‌های رحمی
- خوردن آن با آب کرفس موثر جهت خرد کردن سنگ کلیه یا کیسه صفرا
- تنظیم عملکرد سیستم ایمنی بدن
- تقویت اعصاب، بهبود عملکرد شناختی مغز، مفید برای بیماران آلزایمری و دارای خواص ضدتشنجی
دم‌نوش پونه کوهی و آویشن:
طرز تهیه:
یک قاشق غذاخوری آویشن + یک قاشق غذاخوری پونه + سه لیوان آب جوش (بهتر است در زمان مصرف با عسل شیرین شود.)
خواص:
- این نوشیدنی برای فصل پاییز و زمستان بسیار مناسب بوده است و خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد.
- برای بهبود سرماخوردگی و دردهای پریود بسیار مناسب است.
دم‌نوش گل گاوزبان و سنبل طیب (طبیعت گرم و تر):
طرز تهیه:
4 قاشق چای‌خوری گل گاوزبان + 1 قاشق سنبل طیب + 1 عدد لیمو عمانی
خواص:
- آرام‌بخش اعصاب، خواب‌آور، ضد سردردهای عصبی، ضد تشنج و صرع، تقویت‌کننده قوه باه (نیروی جنسی)، مفرح، مقوی روح و حرارت غریزی
- ضد سودا و صفرا، ضد قولنج و اسپاسم، دافع اخلاط سوخته و سودا، نیکو کننده رنگ چهره و موثر در رفع بیماری‌های سوداوی
- مقوی قلب و مغز و کبد، دارای اثرات ضد اسپاسم و گشادکننده راه هوایی و درمان تپش قلب و بیماری‌های کلیوی مفید
دم‌نوش نعنا یا پونه (طبیعت گرم):
طرز تهیه:
2 قاشق غذاخوری نعنا یا پونه + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- ضداسهال و استفراغ، ضد نفخ و مقوی معده
- خوش‌بوکننده دهان
- مقوی قلب و رفع خستگی
- مؤثر در درمان بیماری‌های ریوی از جمله تنگی تنفس آسم، سرفه و مؤثر در درمان سرماخوردگی
دم‌نوش مرزنجوش (طبیعت گرم):
طرز تهیه:
1 قاشق غذاخوری مرزنجوش + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- آرام‌بخش، بهترین داروی میگرن‌ها و سردردهای کهنه
- ضد نفخ و اشتهاآور
- ضد سرماخوردگی و خلط آور
- ضد اسهال و تب‌بر
دم‌نوش بهارنارنج (طبیعت گرم):
طرز تهیه:
یک قاشق غذاخوری بهارنارنج + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- آرام‌بخش، تقویت‌کننده قلب و اعصاب، مفرح و نشاط آور
دم‌نوش گلپر (طبیعت گرم و خشک):
طرز تهیه:
یک قاشق غذاخوری گلپر + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- تقویت‌کننده قوی حافظه، ضد فراموشی و ضد صرع
- کمک به درمان اسهال، کمک به هضم غذا و اشتهاآور
- تقویت قوه جنسی
- ضد جوش و دُمل
دم‌نوش آلبالو:
طرز تهیه:
200 گرم آلبالو رسیده بدون دم + 4 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- اشتهاآور و کمک به هضم غذا
- پایین آورنده فشار خون
دم‌نوش اکلیل کوهی (طبیعت گرم و معتدل):
طرز تهیه:
یک قاشق غذاخوری اکلیل کوهی (رزماری) + 2 لیوان آب جوش + نبات
خواص:
- مقوی اعصاب، ضد دلهره و اضطراب
- مدر (ادرارآور)، ضد عفونت کلیه، ضد صفرا، مؤثر در دفع سنگ‌های کلیه و کیسه صفرا
- ضد زکام (سرما خوردگی)، ضد آسم و سیاه سرفه
- تقویت کننده بدن و مقوی معده
- ضد دردهای روماتیسمی، استخوان و کمر
به اکلیل کوهی، گیاه معجزه‌گر می‌گویند.
دم‌نوش میوه گل نسترن (طبیعت گرم):
طرز تهیه:
15 عدد میوه گل نسترن در یک قوری که 2 لیوان آب جوش دارد، به همراه مقداری نبات دم کرده و میل شود.
خواص:
- پایین آورنده فشار خون و قندخون
- سرشار ویتامین C و ضد سرماخوردگی
- مقوی معده و ضد اسهال
زعفران:
خواص:
- مفرح، شادی‌آور، تقویت کننده قلب و افزایش دهنده تمایل و نفوذ مواد مغذی و داروها به قلب
- مقوی ریه و کبد
- پاک‌کننده کلیه و مثانه به خصوص اگر با عسل خورده شود و دفع کننده سنگ‌ها
- کم کننده اشتها
- محرک نیروی جنسی و کمک به تسریع در زایمان با خوردن 5 گرم از آن
- منضج و مصلح عفونت و خلط بلغمی
بوعلی سینا و سایر بزرگان طب سنتی، توصیه می‌کنند که در ترکیب داروها و غذاهای مورد استفاده برای بیماران قلبی، زعفران اضافه شود تا هدایت و نفوذ آنها به قلب، بهتر انجام گیرد.
زعفران از افزایش کلسترول و تری گلیسیرید و ال دی ال جلوگیری کرده و نیز از رسوب آنها در عروق ممانعت می‌نماید. به علاوه در بیمارانی که دچار آنفارکتوس قلبی شده‌اند، زعفران اندازه محل آنفارکتوس را کاهش می‌دهد. زعفران همچین فشار خون بیمار و عملکرد بطن چپ قلب را پس از سکته قلبی حفظ می‌نماید.
چای سبز:
خواص:
- ضد سرطان
- محرک سیستم ایمنی بدن
- کاهش پرفشاری خون
- ضد افسردگی
تذکر: گیاه چای سبز و سیاه یکی است. در صورتی که برگ تازه چای را به سرعت خشک کنند، چای سبز به دست می‌آید ولی زمانی که برگ چای مورد تخمیر قرار گیرد، تغییراتی در رنگ و بو، مزه و مواد و اثرات آن نسبت به چای سبز ایجاد می‌شود و چای سیاه به دست می‌آید.
قهوه
در مورد طبع آن اختلاف نظر وجود دارد ولی آن‌چه که قابل قبول همگان است، این است که قهوه هر چه کهنه‌‌تر شود سرد و خشک‌‌تر می‌شود.
خواص:
- ملین طبع، مدر و خشک کننده رطوبت است
- خوردن آن در گرم‌مزاجان بازکننده انسداد، تسکین‌دهنده دردهای گرم، مانع سوختن خون، صفرا، سودا و رقیق‌کننده خون می‌باشد.
- در تب‌های دموی و صفراوی و سوداوی، سرفه بلغمی و تقویت معده مفید می‌باشد.
- مصرف زیاد آن باعث بی‌خوابی و لاغر شدن بدن، زردی پوست، کاهش میل جنسی، نفخ، کولیت روده و بواسیر می‌شود.
- مصرف آن برای سرد مزاجان و کسانی که غلبه اخلاط فاسد دارند بسیار مضر است.
- خوردن آن ناشتا و یا همراه شیر مضر می‌باشد.
- بهترین مصلح قهوه که طعم و رایحه آن را لذیذ می‌کند زعفران است.
- مصرف کافئین (ماده موجود در قهوه) در بارداری باعث ایجاد آسیب‌های سلولی در جنین و زایمان زودرس در مادر می‌شود.
مطالعه‌ای در کلمبیا نشان داد که مصرف زیاد و مداوم قهوه باعث افزایش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی می‌شود.
چای سیاه
خواص:
- مزاج چای سیاه سرد می‌باشد. مصرف آن برای افرادی که مزاج گرم دارند، مفید است. اما کسانی که مزاج بلغمی دارند، از چای با افزودن مصلحاتش مثل هل و دارچین ….. بهرمند شوند.
- چای مغذی قلب و تقویت‌کننده عضلات آن است؛ مشروط بر این‌که کم‌رنگ باشد.
- چای رقیق موجب تحریک فعالیت‌های دماغی شده و جریان خون را زیاد می‌نماید.
- چای در بیماری اسهال از نوشیدنی‌های خوب و موثر محسوب می‌شود.
مضرات:
- مصرف چای پس از غذا موجب از بین رفتن آهن غذا می‌گردد، به‌خصوص اگر غذا پروتئینی و چای هم غلیظ باشد.
- نوشیدن چای پررنگ در افراد ایجاد یبوست می‌کند.
- نوشیدن چای پررنگ موجب بی‌خوابی شده، ایجاد عصبانیت و ضعف حافظه می‌نماید.
- چای پررنگ موجب کم شدن بهره هوشی و به دلیل مانه شدن از جذب آهن، باعث کم خونی می‌گردد.
- چای سیاه با افزایش ترشح اسیده معده، باعث تشدید ناراحتی‌های معده می‌شود.
- کافئین موجود در چای، احتمال ایجاد بیماری سیستیت در پستان خانم‌ها را افزایش می‌دهد.
- از نظر طب اسلامی و سنتی چای سیاه باعث افزایش تولید خلط سودا در بدن می‌شود.
توصیه‌ها:
- بهتر است از چای‌هایی استفاده شود که بدون مـواد افزونی همچون رنگ‌دهنده و طعم‌دهنده‌ها باشد.
- جهت کاهش مضرات چای، بهتر است با مصلح آن مصرف شود. مصلح چای، دارچین یا هل است.
