بادرنجبویه (Lemon Balm) را بادرنگبویه یا بادرنجوبه نیز مینامند. یونیان نام ملیس را به آن دادهاند. در عربی به آن حشیشه الخل گویند. بادرنجبویه گیاهی معطر، علفی، چند ساله پا یا پرشاخه و پرپشت است و از تیره نعناعیان میباشد که به حالت وحشی و خود رو در ایران میباشد. یکی از خواص بادرنجبویه بهرهبرداری به منظور تزیینی، طبی و تولید عسل است که به این منظور گیاه را در باغها و مزارع کشت میکنند. از تمامی قسمتهای رویش گیاه جهت کاربردهای دارویی استفاده میشود. از دیگر خواص مهم بادرنجبویه آرام کردن اعصاب، ایجاد نشاط، تقویت قلب است. طبیعت این گیاه گرم و خشک بوده و داروی مورد علاقه ابوعلی سینا است که برای تقویت قلب و انبساط روح تجویز مینموده است.
خواص درمانی بادرنجبویه
- ضد بیماریهای قلب، معده و روده میباشد یعنی از آنها پیشگیری نموده و باعث تقویت اعضای مذکور میگردد.
- آرام بخش اعصاب، مفرح و نشاط آور و خوشبو کننده دهان است.
- بالا برنده فشارخون برای افرادی که دارای افت فشار خون هستند، میباشد.
- دمکرده برگ بادرنجبویه برای بهبود تهوع، مراحل اول سرماخوردگی، خستگی عصبی و افسردگی مفید است. همچنین به هضم غذا بعد از آن کمک میکند.
- ضماد برگ بادرنجبویه برای بهبود درد مفاصل مفید است. روش تهیه ضماد به این نحو است که گیاه دارویی مورد نظر را به صورت خمیر در آورده و به طور مستقیم روی بدن قرار میدهند.
- اسانس بادرنجبویه در درمان کمخونی دختران جوان، استفراغهای دوران بارداری، بیخوابی، تپش قلب، درد عصبی دندان و رفع تند خویی موثر است.
- کمپرس، پماد و روغن حاصل از این گیاه برای رفع و درمان جای نیش حشرات و رفع تنشهای عصبی از زمان ابن سینا تجویز شده است.
- دمکرده گیاه بادرنجبویه، تعریق بدن را افزایش میدهد که راه درمان سنتی سرماخوردگیهای همراه با تب میباشد.
- کسانی که یائسه هستند، برای جلوگیری از بیماریهای یائسگی از بادرنجبویه استفاده کنند.
- بادرنجبویه غم اندوهی که بر اثر غلبه بلغم و یا سودا باشد را از بین میبرد.
- دم کرده بادرنجبویه ضد تشنج است.
- کسانی که میگرن و یا تپش قلب دارند، خوردن بادرنجبویه را فراموش نکنند و آن را مانند چای دمکرده بخورند.
- خوردن بادرنجبویه باعث جلوگیری از سکته قلبی و مغزی میشود.
- بو کردن و خوردن بادرنجبویه دفع کننده وسواسهای سوداوی میباشد.
- برای تقویت هوش و حافظه، همراه غذا بادرنجبویه میل شود و یا این که از دمکرده برگ خشک بادرنجبویه استفاده کنند.
ترسو و پیرو دو دانشمندی هستند که نظریه ابن سینا را در مورد اثرات درمان بخش بادرنجبویه چنین تفسیر کردند که چون افسردگی و وسواس مالیخولیایی، غالبا به علت اختلالات دستگاه هاضمه، ضعف معده، اختلات کبدی، اسپاسم نفخی معده و رودهها است، بادرنجبویه این اختلالات و عوارض را برطرف میسازند و در درمان مالیخولیاییها موثر است.
دمنوش بادرنجبویه
5 گرم از برگ خشک یا تازه آن را در 100 سی سی آب به مدت 20 دقیقه مانند چای دم کرده و میل نمایید.
دمنوش برای رفع سوء هاضمه و سوزش معده:
برگ خشک بادرنجبویه 15گرم + رازیانه 5 گرم + دارچین 3 گرم مخلوط نموده و در یک قوری ریخته با آب 20 دقیقه دم کرده و سپس بعد از غذا یک فنجان میل کنند.
تداخلات دارویی
مصرف همزمان بادرنجبویه با داروهای زیر میتواند تاثیر این داروها را کم کند و با عملکرد آنها تداخل نماید. بنابراین در صورت مصرف یک داروی خاص قبل از خوردن بادرنجبویه حتما با پزشک خود مشورت نمایند.
- ضد صرعها مانند کارماهازپین، فنی توئین، والپروات سدیم
- باربیتوراتها مانند فنوباربیتال
- بنزودیازپینها مانند آلپرازولام و دیازپام
- خوابآورها مانند زولپی دم، سوناتا و …
- ضد افسردگیهای سه حلقهای مانند آمی تریپتلین، نورتریپتلین، دوکسپین، آموکسپین
- داروهای هایپرتیروئیدی و هایپوتیروئیدی مانند: متی مازول، پروپیل تیویوراسیل، لوتیروکسین و …
- دیفن هیدرامین
موارد احتیاط و منع مصرف
- هر چند که گیاه بادرنجبویه همانند بسیاری از گیاهان دارویی دارای خواص مفید است ولی از مصرف بیش از اندازه آن باید خودداری نمود.
- با توجه به طبیعت و خواص بادرنجبویه بهتر است اشخاص دارای مزاج گرم، گیاه بادرنجبویه را مصرف ننمایند و چنانچه مصرف کردند برای رفع عوارض آن میتوانند از گل بنفشه یا سکنجبین استفاده کنند.
- کسانی که دارای اختلالات هورمونهای تیروئیدی، افراد مبتلا به گلوکوم (آب سیاه چشم)، زنان باردار و شیرده، افراد حساس به آسپیرین و کودکان بایستی از مصرف این گیاه خودداری کنند.
- تهوع، گیجی، تحریکات پوستی، در مواردی ناراحتی گوارشی، خستگی عمومی، احساس سنگینی در سر، بیحسی، خواب عمیق و کاهش فشارخون از عوارض مصرف بیش از حد این گیاه است.